Mantelzorg

Er zijn 4 miljoen mantelzorgers in Nederland. De Nationale Raad voor de Volksgezondheid hanteert de volgende definitie :

Mantelzorg is zorg die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt gegeven aan een hulpbehoevende door één of meerdere leden van diens directe omgeving, waarbij de zorgverlening direct voortvloeit uit de sociale relatie.

Mantelzorgers zijn dus mensen die langdurig en onbetaald zorgen voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende persoon uit hun omgeving. De meeste mensen helpen omdat ze het graag doen of het vanzelfsprekend vinden. Een deel helpt omdat er niemand anders is, de hulpbehoevende het graag wil of om professionele zorg uit te stellen, zoals de opname in een verpleeghuis.

Zorgrespijt

Zorgrespijt is vervangende mantelzorg: tijdelijke en volledige overname van de zorg van een mantelzorger met het doel hem of haar vrijaf te geven. Dit kan voor een enkele keer zijn, maar ook voor regelmatig terugkerende zorgovername. De opvang kan variëren van enkele uren tot vakantieopvang van enkele weken. Deze zorgrespijt is er in diverse soorten en maten: uit of thuis, voor specifieke groepen cliënten, vervangende zorg door mensen uit het eigen netwerk, zorgvrijwilligers of professionals.

Vraag naar zorgrespijt

Ongeveer een kwart van de mantelzorgers heeft behoefte aan zorgrespijt, aldus het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP, 2015/16). Op de vraag waarom die extra respijt niet werd gerealiseerd geeft bijna 25% aan dat er geen goede ondersteuning beschikbaar was of dat er een wachtlijst was. Van de gewenste ondersteuning is de behoefte aan dagopvang het grootst, gevolgd door inzet van een vrijwilliger en gebruik van nachtopvang of een logeervoorziening.

Doelgroepen

De vraag naar zorgrespijt zien we met name toenemen in de thuissituatie. Het gaat hier bovendien om mantelzorg in chronische en veeleisende zorgsituaties. Wij onderscheiden daarbij de volgende doelgroepen:

• Jeugd, waaronder de jongeren met verstandelijke beperking;
• Mensen met psychiatrische problemen;
• Ouderen, waarbij ouderdomsproblemen het dagelijks functioneren beperken of ziekten als Alzheimer.

Het gaat hier om doelgroepen waarvoor decentralisaties en transities in de zorg grote gevolgen hebben op de mantelzorg, bijvoorbeeld door het wegvallen van dagbesteding of strengere indicatie voor opname in een verpleeg- of verzorgingshuis.

Informatievoorziening

Naast de aandacht die er nodig is voor passende zorgrespijt is het van belang dat mantelzorgers in dit aanbod hun weg weten te vinden. Uit meerdere onderzoeken blijkt dat het gebruik van zorgrespijt achterblijft op de behoefte die mantelzorgers aan zorgrespijt hebben. Als oorzaken worden genoemd dat mantelzorgers zich niet als zodanig herkennen, zorgrespijt een onbekend begrip is, de mogelijkheden van zorgrespijt onbekend zijn, mantelzorgers zorg moeilijk aan een ander over kunnen laten of dat het aanbod niet overeenkomt met de behoefte. Tenslotte wordt aan het begrip zorgrespijt vaak een negatieve betekenis gegeven, je maakt daar pas gebruik van als het echt niet anders kan.

Cijfers

• 1 op de drie Nederlanders geeft informele hulp (mantelzorg of vrijwillige hulp);
• Er zijn 4 miljoen mantelzorgers in Nederland, daarvan helpen 610.000 mensen langer dan drie maanden en meer dan 8 uur per week;
• De meeste mantelzorgers (80%) helpen omdat ze dat graag doen of vanzelfsprekend vinden. 17% helpt hun naaste om zo professionele zorg uit te stellen of te voorkomen;
• 82% geeft aan dat het helpen een goed gevoel geeft;
• 10% van de mantelzorgers voelt zich zwaar overbelast;
• 10% kent niemand aan wie ze de zorg tijdelijk kunnen overdragen;
• 37% vindt dat de thuiszorg of wijkverpleging onvoldoende oog heeft voor de mantelzorg;
• 33% weet niet waar zij informatie, advies of ondersteuning kan vinden;
• Tussen de 12 tot 26% van de mantelzorgers heeft behoefte aan zorgrespijt.

Geraadpleegde bronnen: "Informele hulp: wie doet wat", Sociaal Cultureel Planbureau. Den Haag, december 2015.